پله شدن لاستیک خودرو؛ دلایل، نشانه‌ها و راه‌های پیشگیری

پله شدن لاستیک یا ساییدگی دندانه‌ای یکی از مشکلات شایع در تایر خودروست که می‌تواند تاثیر زیادی بر کیفیت رانندگی، ایمنی خودرو و عمر لاستیک‌ها بگذارد. این پدیده با وجود شباهت‌ با پدیده لاستیک‌سایی، ماهیت متفاوتی دارد و باید به‌صورت تخصصی بررسی و رفع شود. در این مقاله به بررسی جامع دلایل ایجاد این مشکل، نشانه‌ها و علائم قابل تشخیص، تفاوت آن با سایر انواع ساییدگی، تعمیر پله لاستیک و پیشگیری از پله‌ کردن لاستیک می‌پردازیم.

علت پله شدن لاستیک چیست؟

پله شدن لاستیک که در اصطلاح تخصصی ساییدگی دندانه‌ای (Tire Cupping) نامیده می‌شود، نوعی ساییدگی نامنظم روی سطح آج لاستیک است. در این حالت، سطح لاستیک به جای صاف و یکنواخت بودن، به شکل موج‌های کوچک و پله‌ای درمی‌آید. به طوریکه اگر دست خود را روی لاستیک بکشید، احساس می‌شود؛ آج‌ها به صورت دندانه‌دار و پله‌ای درآمده‌اند. این مشکل برای همه انواع لاستیک TBR ،OTR و PCR می‌تواند اتفاق بیفتد.

پله کردن لاستیک، معمولاً با صدای خاصی همراه است که در سرعت‌های متوسط تا بالا شنیده می‌شود و ممکن است با صداهای ناشی از خرابی بلبرینگ یا لرزش فرمان اشتباه گرفته شود. همچنین، پله شدن لاستیک خودرو می‌تواند باعث لرزش خودرو، کشیده شدن آن به یک سمت یا کاهش چسبندگی تایر روی سطح جاده شود.

علت‌های اصلی پله شدن لاستیک بیشتر مربوط به شرایط نامناسب جاده و نحوه رانندگی است. جاده‌های ناهموار، پر از دست‌انداز یا با کیفیت پایین، باعث می‌شوند چرخ‌ها بیش از حد پرش و نوسان کنند. این نوسانات فشار زیادی به لاستیک وارد می‌کند و موجب ایجاد این نوع ساییدگی می‌شود. علاوه بر این، رانندگی با سرعت بالا، عبور ناگهانی از دست‌اندازها، شتاب‌گیری و ترمزهای شدید، فشار زیادی به سیستم تعلیق خودرو وارد کرده و شرایط را برای پله شدن لاستیک فراهم می‌کند.

برای جلوگیری از پدیده پله شدن لاستیک، بهترین کار رانندگی با سرعت مناسب نسبت به شرایط جاده، حفظ فاصله ایمن با خودروهای دیگر و استفاده از فرمان و ترمز به صورت نرم و کنترل شده است. این روش‌ها نه تنها عمر لاستیک‌ها را افزایش می‌دهند بلکه سلامت سیستم تعلیق خودرو را نیز حفظ می‌کنند. در نتیجه، توجه به سبک رانندگی و شرایط محیطی می‌تواند به طور قابل توجهی از پله کردن لاستیک جلوگیری کرده و نیاز به تعمیرات را کاهش دهد.

تفاوت پله شدن لاستیک با سایر انواع ساییدگی تایر

اغلب افراد پله شدن را با لاستیک‌سایی اشتباه می‌گیرند، اما این دو پدیده تفاوت‌های اساسی دارند. پله شدن لاستیک و لاستیک‌سایی تفاوت‌هایی بنیادین دارند. در واقع، لاستیک‌سایی به سایش یکنواخت یا ناهموار سطح لاستیک به‌صورت صاف و بدون دندانه اشاره دارد که معمولاً در اثر تنظیم نبودن زاویه چرخ‌ها یا فشار باد نادرست رخ می‌دهد. این پدیده اغلب بدون صدا اتفاق می‌افتد و ممکن است تنها از طریق بررسی چشمی یا در عملکرد فرمان خودرو احساس شود. در این زمینه مطالعه مطلب لاستیک سایی چرخ جلو و عقب را پیشنهاد می‌کنیم.

برخلاف صدای پله شدن لاستیک که آزاردهنده و قابل شناسایی است، لاستیک‌سایی (Rubber tire) ممکن است تا مراحل پیشرفته نیز پنهان بماند و به‌مرور باعث کاهش چسبندگی، افت عملکرد ترمز و حتی ترکیدن لاستیک شود. در نتیجه، تشخیص تفاوت این دو پدیده برای انتخاب روش مناسب تعمیر لاستیک پله شده یا تعویض تایر بسیار اهمیت دارد.

جدول تفاوت پله شدن لاستیک با لاستیک سایی

علائم پله شدن لاستیک چیست؟

شناخت به‌موقع علائم پله شدن لاستیک، به شما کمک می‌کند در سریع‌ترین زمان ممکن برای تعمیر لاستیک پله شده اقدام کنید و از هزینه‌های بالاتر و خطرات احتمالی در رانندگی پیشگیری نمایید. در ادامه به مهم‌ترین علائم پله شدن لاستیک خودرو می‌پردازیم:

• صدای پله شدن لاستیک: واضح‌ترین علت صدای تایر ماشین، شنیدن صدایی شبیه به لرزش یا غرغر در سرعت‌های متوسط تا بالای خودروست. این صدا در حقیقت ناشی از تماس ناهموار آج لاستیک با سطح جاده است که به مرور زمان شدت آن افزایش می‌یابد. این صدا ممکن است گاهی با صدای بلبرینگ چرخ خراب اشتباه گرفته شود، اما اگر با افزایش سرعت خودرو این صدا تیزتر و واضح‌تر شود، احتمال پله شدن لاستیک بسیار بالاست.
• لرزش فرمان یا صندلی: در صورتی که لاستیک جلو دچار پله شده باشد، معمولاً لرزش در فرمان احساس می‌شود. از سوی دیگر، اگر پله کردن لاستیک در چرخ‌های عقب اتفاق بیفتد، ممکن است لرزش را در صندلی خودرو حس کنید. این لرزش‌ها به دلیل تماس نامنظم لاستیک با جاده و ایجاد نوسانات در سیستم تعلیق به وجود می‌آیند و اگر نادیده گرفته شوند، می‌توانند به سایر قطعات خودرو آسیب برسانند.
• کشیده شدن خودرو به یک سمت: این وضعیت معمولاً ناشی از سایش نامتقارن لاستیک و تنظیم نبودن زوایای چرخ‌هاست. اگر خودرو هنگام حرکت مستقیم به جای حرکت مستقیم، به یک سمت کشیده شود، حتماً باید لاستیک‌ها و تنظیمات سیستم تعلیق و فرمان را بررسی کنید.
• احساس ناهمواری در سطح لاستیک: در صورت وجود فرورفتگی‌ها و برآمدگی‌های نامنظم، سطح لاستیک به جای صاف بودن، موج‌دار و پله‌دار احساس می‌شود. این ناهمواری‌ها کاملاً قابل لمس هستند و اگر آن‌ها را مشاهده یا حس کردید، نشان‌دهنده پله شدن لاستیک خودروست.

در مجموع، اگر خودرو شما هر یک از این علائم را داشت، توصیه می‌شود هر چه سریع‌تر لاستیک‌ها توسط یک مکانیک متخصص بررسی شده و در صورت نیاز، نسبت به تعمیر لاستیک پله شده اقدام شود. زیرا اقدام به موقع نه تنها عمر لاستیک‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه ایمنی و کیفیت رانندگی را نیز تضمین می‌کند. البته اگر تاریخ انقضای لاستیک گذشته باشد، این مشکل حادتر می‌شود.

علت پله پله شدن لاستیک عقب و دلیل پله شدن لاستیک جلو چیست؟

تنظیم نبودن زوایای چرخ عقب، علت پله پله شدن لاستیک عقب است. در خودروهای دیفرانسیل جلو که چرخ‌های عقب صرفاً نقش پشتیبانی دارند، اگر زاویه تئو (زاویه تئو Toe) به اختلاف جهت بین محور طولی خودرو و جهت قرارگیری تایرها گفته می‌شود.) یا زاویه چرخ‌های عقب تنظیم نباشد، احتمال پله شدن در لاستیک‌های عقب بسیار زیاد می‌شود. همچنین، فرسودگی کمک‌فنرهای عقب و یا وجود ایراد در بوش‌های تعلیق نیز می‌تواند باعث ایجاد این پدیده شود. اگر راننده به لرزش در صندلی‌های عقب و یا صدای پله شدن لاستیک خودرو در قسمت عقب توجه کند، می‌تواند قبل از خرابی بیشتر مشکل را شناسایی کند. قبلا درباره انواع صدای لاستیک هنگام دور زدن و دنده عقب و دلایل آن‌ها توضیح داده‌ایم.

دلیل پله شدن لاستیک جلو نیز در اغلب موارد به سیستم تعلیق جلوی خودرو برمی‌گردد. ضعف در کمک‌فنرهای جلو، خرابی سیبک‌ها یا بوش‌های طبق می‌تواند باعث پرش چرخ‌ها روی جاده شود که به‌مرور باعث ساییدگی پله‌ای در لاستیک می‌شود. همچنین، اگر زوایای فرمان و کمبر تنظیم نباشد، ممکن است آج لاستیک جلو در برخی نقاط بیشتر با زمین تماس داشته باشد و در نتیجه، پله شدن ایجاد شود. عدم توجه به بالانس چرخ‌های جلو نیز می‌تواند در تشدید این مشکل مؤثر باشد.

آیا تعمیر پله لاستیک ممکن است؟

هدف از تعمیر پله لاستیک، جلوگیری از پیشرفت این سایش و بهبود عملکرد تایر است، نه بازگرداندن آن به حالت کاملاً نو. برای مقابله با این مشکل، نخستین گام، بالانس مجدد چرخ‌هاست تا از لرزش و ناهماهنگی در حرکت جلوگیری شود. در ادامه، تنظیم دقیق زوایای چرخ از جمله زاویه کمبر و تو (Wheel Alignment) می‌تواند به توزیع یکنواخت فشار بر سطح لاستیک کمک کند. همچنین بررسی سیستم تعلیق خودرو و تعویض قطعات فرسوده مانند کمک‌فنرها یا بوش‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است، چرا که خرابی این اجزا می‌تواند سایش تایر را تشدید کند.

یکی دیگر از راهکارهای مهم، جابه‌جایی لاستیک‌ها بین محورهای جلو و عقب است تا سایش در کل سطح تایرها یکنواخت‌تر شود. در برخی موارد خاص، استفاده از دستگاه‌های تراش آج برای صاف‌کردن سطح لاستیک نیز توصیه می‌شود، البته تنها در صورتی که عمق آج باقی‌مانده کافی باشد. با رعایت این موارد، می‌توان از پیشرفت پله شدن لاستیک جلوگیری کرد و عمر مفید تایرها را افزایش داد. در مورد لاستیک‌ گل معدنی مانند لاستیک فورلندر و لاستیک گودراید نیز از این روش‌ها با احتیاط بیشتر می‌توان استفاده کرد.

راه‌های پیشگیری از پله شدن لاستیک خودرو!

پیشگیری از پله کردن لاستیک، همیشه بهتر از نیاز به تعمیر لاستیک پله شده است. با رعایت چند نکته ساده و اصولی، می‌توانید جلوی ساییدگی‌های غیر یکنواخت و مشکلاتی مانند پله کردن لاستیک عقب یا جلو را بگیرید و عمر تایرهایتان را افزایش دهید.

• تنظیم مرتب زوایای چرخ‌ها

یکی از مهم‌ترین اقدام‌ها برای جلوگیری از پله کردن لاستیک، تنظیم دقیق و دوره‌ای زوایای چرخ‌ها مانند کمبر، کستر و تئو است. این تنظیمات باعث می‌شود که چرخ‌ها به طور مساوی با سطح جاده تماس داشته باشند و از دلیل پله شدن لاستیک جلو و عقب جلوگیری شود.

• بالانس کردن چرخ‌ها

بالانس نبودن چرخ‌ها باعث لرزش و ارتعاش خودرو شده و یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد ساییدگی نامتقارن یا پله کردن لاستیک است. برای جلوگیری از این مشکل، توصیه می‌شود هر ۸ تا ۱۰ هزار کیلومتر بالانس چرخ خودرو را انجام دهید تا تماس لاستیک با جاده یکنواخت بماند.

• بررسی منظم سیستم تعلیق

سیستم تعلیق و کمک‌فنرها نقش مهمی در حفظ تماس لاستیک با جاده و پیشگیری از پله پله شدن لاستیک عقب دارند. خرابی یا فرسودگی این قطعات باعث پرش چرخ‌ها و ساییدگی دندانه‌ای می‌شود. بنابراین، بررسی دوره‌ای سیستم تعلیق هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر ضروری است.

• تنظیم دقیق فشار باد لاستیک‌ها

فشار باد نامناسب یکی دیگر از دلایل رایج پله کردن لاستیک جلو و عقب است. تنظیم فشار باد لاستیک را حداقل هر دو هفته یکبار بررسی کنید و مطابق توصیه سازنده خودرو تنظیم نمایید تا تماس آج لاستیک با جاده بهینه شود و از سایش غیر یکنواخت جلوگیری شود.

• چرخش منظم تایرها

یکی از بهترین راهکارها برای پیشگیری از پله کردن لاستیک، چرخش منظم لاستیک‌ها بین جلو و عقب است.  جابجایی لاستیک خودرو که معمولاً هر ۸ تا ۱۰ هزار کیلومتر انجام می‌شود، باعث توزیع یکنواخت سایش بین تایرها شده و احتمال نیاز به تعمیر لاستیک پله شده را کاهش می‌دهد. چرخاندن تایرها به‌صورت ضربدری یا طبق الگوی توصیه‌شده سازنده خودرو، یکی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از پله شدن است. این کار باعث می‌شود فشار و سایش به‌طور یکنواخت بین تمام تایرها تقسیم شود.

• رانندگی آرام و کنترل شده

شتاب‌گیری ناگهانی، ترمز شدید و عبور سریع از دست‌اندازها فشار زیادی به لاستیک‌ها وارد می‌کند و از دلایل اصلی پله شدن لاستیک خودروست. با رعایت رانندگی نرم و کنترل شده، می‌توانید عمر لاستیک‌ها را طولانی‌تر کنید و صدای پله شدن لاستیک را به حداقل برسانید. انتخاب لاستیک خارجی نرم نیز کمک زیادی به شما می‌کند.

• مراقبت از رینگ‌ها

رینگ‌های آسیب دیده یا ضربه خورده باعث نصب نامناسب لاستیک شده و فشار غیر یکنواختی روی تایر وارد می‌کند که به پله کردن لاستیک منجر می‌شود. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه آسیب، رینگ‌ها را تعمیر یا تعویض کنید.

• عدم استفاده از لاستیک دست دوم

یکی از دلایلی که برای علت پله پله شدن لاستیک عقب و حتی جلو نادیده گرفته می‌شود، استفاده از لاستیک‌های دست دوم و نامطمئن است. زیرا این تایرها ممکن است قبلاً دچار انواع آسیب لاستیک شده‌ و ساختار آن‌ها دچار تغییر شکل شده باشد. این موضوع احتمال بروز سایش دندانه‌دار را افزایش می‌دهد. بنابراین استفاده از لاستیک نو چه لاستیک ایرانی و چه لاستیک چینی مانند لاستیک ترازانو در مواقعی که تایر کاملا آسیب دیده بسیار منطقی و هوشمندانه است.

جمع‌بندی

پدیده پله شدن لاستیک یکی از مشکلات مهم و نسبتاً رایج در خودروهاست که معمولاً ناشی از اختلال در سیستم تعلیق، بالانس چرخ‌ها یا تنظیم نبودن زوایای چرخ‌هاست. برخلاف لاستیک‌سایی که اغلب به‌دلیل فشار باد نامناسب یا زاویه چرخ ایجاد می‌شود، پله شدن بیشتر به نوسان و پرش چرخ‌ها مربوط است. توجه به علائم مانند صدای پله شدن لاستیک، لرزش فرمان، ناهمواری آج و کشیده شدن خودرو، می‌تواند کمک کند تا با یک تعمیر پله لاستیک به‌موقع، عمر مفید لاستیک‌ها افزایش یابد. رعایت نکات ساده‌ای مانند تنظیم باد، بالانس، تعویض منظم و رانندگی صحیح می‌تواند از بروز این پدیده پیشگیری کند.